مقدمه و هدف:

            امروزه معرف بي رويه آنتي بيوتيكهاي محرك رشد، مشكلاتي را از قبيل مقاومت باكتريابي ... به وجود آورده اما در عمق حال به لحاظ نقش ارزنده در افزايش بهره وري و توليدات دام و طيور، در اكثر موارد استفاده از آنها اجتناب ناپذير است.  اما متخصصين سعي بر پيدا كردن جانشين براي آنها افتادند، پروبيوتيكها.

استفاده از آنزيم  نيز چندين سال است كه مرسوم شده است تا طيور از جيوه بهتر استفاده كنند.

بخش اول: پروبيوتيك ها (ميكروارگانسيم ها)

1-تعريف و تاريخچه: واژه پروبيوتيك يك كلمه يوناني و به معناي براي زندگي مي‌باشد.  در مقابل آنتي بيوتيكها (مواد پادزبيست) به اينها مواد زيست يار گفته مي‌شود.  فولر (1989) پروبيوتيكها را مكملهاي غذايي ميكروبي دانست كه از طريق بهبود تعادل ميكروبي روده، تأثيرات سودمند بر روي ميزبان دارند.  اين تعريف جامع و جديد بر ماهيت زنده پروبيوتيكها تأكيد دارد.  سوميريان در 2500 سال ق.م از شيرهاي تخمير شده كه يك نوع مكمل غذايي ميكروبي مي باشد، استفاده مي كردند.  در آغاز قرن 20 (1907)، آقاي مچنيك با اين موضوع پايه واساس علمي بخشيد.  كه مي گفت بسياري از ميكروبها بخصوص باسيلهاي لاكتيكي (ماست) براي سلامتي مفيد دانست.  سپس تحقيقات در دهه 1920 با آمريكا منتقل يافت.  فهميدندكه اثر اينها درارتباط نزديك با دستگاه گوارش است (اسهال و ...) امروز يك ديگري اينها در جيوه پذيرفته شده و تنها ويژگي كه مي تواند مشكل تر را ايجاد كند ماهيت زنده پروبيوتيك‌ها مي باشد.  در آينده به كمك مهندس ژنتيك مي توان باكتريها را به شكل تغيير داد كه صفات ژني مطلوب مثل سنتز مواد ضد ميكروبي آنزيمهاي گوارش به همراه داشته باشد.

2-تركيب و اجزاي فرآورده هاي پروبيوتيكي: تاكنون سويه هاي زيادي جهت استفاده در تغذيه دام و طور، به عنوان پروبيوتيك معرفي شده است.  بطور كلي پروبيوتيكلها از لحاظ نوع ميكروبي مؤثرشان به سه گروه تقسيم مي شوند: باكتريايي، قارچي، مخمري.  باكتريهاي توليد كننده اسيدلاكتيك از قبيل لاكتوباسيلها، استرپتوكوك ها و بيفيدوباكترها، بيشترين ارگانيسم هاي هستند كه درتهيه پروبيوتيكها بكار مي روند.  اين باكتريها در روده حيوانات سالم يافت شده و هيچ گونه مشكل را نيز براي حيوان بوجود نمي آورند.  باكتريها مختلف نشانه پديوكوكوس، پرلاپيوني باكتركتريوم، لوكونوستوك و پاسيلوسن (سوتبيليس، ليشن فرميس، متويوثر ...)، مخمرها (ساكاروميس سروزيزيه، ساكاروميس بولاردي و كانديداينتولايس) و قارچها (آسپرژيلوس اريزا و آسپرژيلوس نيگر).  پروبيوتيكها ممكن است حاوي يك يا تعداد بيشتري (تا 9) سوبا ميكرو ارگانيسمي باشند و مي توانند به شكل پودر، قرص، كپسول، گرانول و يا خمير به كار روند، آنها همچنين مي توانند به صورت مستقيم از طريق دهان با همراه با آب و غذا مصرف شوند.

خصوصيات يك پروبيوتيك ايده آل: 1- زنده و پايدار باشد.  2- بيماريزا رسمي نباشد.  3- ميكروارگانيسم هاي تشكيل دهنده گرم + واز سويه مشخص باشند.   4- حداقل شامل 10⁹×3 واحد تشكيل دهنده كلونر (Cfa).  5- قدرت زنده ماندن بالا داشته باشد.  6-قدرت تشكيل كلوني و زنده ماندن در شرايط روده.  7-قابليت تكثير و توليد در مقياس صنعتي.  8- مقاوم بودن در مقابل موادمترشحه و دفع شده از     Coli.  E  9- هنگام ذخيره سازي و انبار در شرايط مرز كه پايدار باشد.  10-توانايي تحريك سيستم ايمني بدن.  11- توانايي توليد آنزيمهاي مؤثر بر هضم مواد غذايي.  12- توان رقابت با ميكروبهاي بيماريزا در روده بر سر تصاحب جايگاه و مواد غذايي مورد نياز.

4- فوايد استفاده از مكملهاي پروبيوتيكي در دامهاي اهلي: تأثيرات سودمندي عنوان شده (هر چند شواهد مربوط به آزمايشات همواره قابل اعتماد نيستند)  1- بهبود رشد دامها: عمدتاً بخاطر عفونت تحت درمانگاهي ناشي ازميكروارگانيسمهاي كاهش دهنده رشد حاصل مي گردد.  مثلاً در طيور، انتروكوكوس هيدرا ميكروارگانيسم عامل محدود كننده رشداست.  2- بهبود بكارگيري غذا: مثلاً انتروكوكوسن فاسيوم در طيور، آنها را قادر مي سازد تا سلولز را نيز هضم كنند.  3- افزايش توليد شير درگ و هاي شيري.  4- بهبود توليد تخم مرغ.  5- بهبود وضعيت سلامتي: ناشي از افزايش مقاومت در برابر اين شرايط نهايتاً موسين در سطح پرزهاي روده كوچك كاهش مي يابد و تعداد ميكروارگانيسم مفيد مانندي كتوباسيلها و نتيجتاً انواع مضر نظير كل فرمها افزايش مي يابد.  پايه و اساس خواص مورد ادعا براي پروبيوتيكها، تأثير ميكروفلور دستگاه گوارش است، چه روي تركيب آن و چه روي فعاليتهاي متابولسمي مربوطه، مي‌باشد.

5-مكانيسم عمل پروبيوتيكها:

هنوز نحوه عمل پروبيوتيكها به درستي مشخص نشده ولي موارد ذيل در اين باره پيشنهاده شده است: 1- حفظ جمعيت ميكروبي مفيد دردستگاه گوارش.  2- افزايش ميز باز دريافت مواد غذايي و بهبود هضم غذا.  3- تغيير در متابوليسم باكتري.  4- تويك سيستم ايمني.  5- خنثي كردن توليفهاي باكتريايي روده:

6- زمان و موارد مصرف مكمل هاي پروبيوتيكي در طيور:

 با توجه به تأثير اينها، بهتر است كه در زماني خروج از تخم، هنگام درمان با آنتي بيوتيكها و پس از پايان دوره درمان و در مواقعي كه گله تحت شرايط استرس زا قرار دارد.  زمان مصرف از اين مكملها در جوجه هاي گوشتي و پولتها از 4-0 هفتگي، بطور مستمر و از طريق خوراك يا آب آشاميدني است.  علت استفاده اينها در جوجه هاي يك روزه، استقرار سريعتر ميكروارگانيسم هاي مفيد در روده و درنتيجه محدود نمودن رشد سايرين است.  در طيور، ارگانيسم هاي موجود در پروبيوتيك را نمي توان 7 روز پس از مصرف، در دستگاه گوارش يافت و توصيه مي شود كه در كل دوره استفاده شود.

7- تأثير بر طيور گوشتي: تعداد گزارشات مربوط به تجويز خوراكي پروبيوتيكها درطيور گوشت كه تأثير قابل توجه و تكرار پذي بر افزايش وزن، بهبود ضريب تبديل غذايي و ساير پارامترهاي تغذيه اي مي گذارد، نسبتاً كم است. 

شعيب و همكاران در سال 1997 (تأثير پرونيفر يك پروبيوتيك تجاري حاوي باكتريها زنده مولد اسيولاكيك و آنزيمها) فريتس و همكاران از 2000 سيميلجانيك و همكاران 20001 عبدالهي و همكاران 1380، امام وحديد صانعي در سال 1381، مسائلي و مياحي در سال 1382، ... .

گزارش اندكي يا فاقد اثر:

(ارز و همكاران 1999 ) هيچ اختلاف معني داري را در افزايش وزن تبديل و از مصرف مشاهده نگردند.

8- تأثير بر طيور تخم گذار:

( گروگر و همكاران 1977 )  تأثير مثبت روي تخم مرغ، ضريب تبديل و ميز ميزان تلفات.

(كوكس 1992 )  مثبت (جهت پيشگيري از سالمند).

9- پروبيوتيكها به عنوان جايگزيني براي آنتي بيوتيكها:

از اواسط دهه 1950 يا بعد، استفاده از آنتي بيوتيكها در تغذيه طيور معمول گرديد.  هنوز مكانسيم دقيق اثرات سودمند اينها ناشناخته مانده است اما با توجه به تحقيقات، آنتي بيوتيكهاي محرك رشد تأثير خود را از راههاي زير اعمال مي كنند:

1-كاهش تعداد ميكروارگانسيم هاي روده كه الزاماً بيماريزا نيستند اما مي توانند موجب در جا تي كاهش رشد شوند و  امكان جذب مواد مغذي (به اين دليل اوايل صنعت  شدن پرورش طيور در جيوه استفاده شد).

2-كاهش ضخامت ديواره روده: سهولت جذب مواد.

3- از بين بردن ميكروارگانسيم ها مضر كه سبب تحريك ايمن مي شوند به اينها بجاي محرك رشد، اجازه دهنده رشد نام بردند.

4-جلوگيري از بروز نشانه هاي كمبود مفقر برخي مواد معندي مثل Pr اما امروزه بدليل مصرف زياد در سطح پايين (سطح درماني) بدنبال سبب مقاومت ميكروبي ايجاد باقي مانده آنها در فرآورده هاي دامن شده است.  كارشناسان براي جايگزين اينها، پروبيوتيكها را معرفي كردند (مهمترين دستاورد) به سه دليل هوز نمي توتان آنتي بيوتيك هاز از جيوه حذف كرد:

1-وجود بيماري هاي روده اي : فراوانترين بيماري متعاقب حذف درمان پيشگيرانه آنتي بيوتيكي و انتريت لكتروتيك (NE) است.

2-كاهش با ميكروبي لاشه جهت ايجاد امنيت غذايي.  3-صرفه اقتضاي زيرا در بسياري مواد: هزينه افت كار اين لاشه بيشتر از هزينه داره است.  در بخش سوم بامقايسه بين پروبيوتيك، آنتي بيوتيك و آنزيم مي پردازيم.

بخش دوم: آنزيم:

1-تعريف و تاريخچه: پروتئنهائي با ساختمان مولكولي سه بعدي بسيار پيچيده اند كه واكنشهاي بيوشيميايي بدن موجودات زنده به ويژه هضم مواد غذايي سرعت مي بخشد.  اولين آنزيمي كه انسان آن را جداسازي و شناسايي كرد، دايستاز يا آميلاز بود كه در سال 1833 از عصارة ماست بدست آمد.  (استفاده از آنزيمها بخصوص در دامهاي جواز توصيه مي شود چون سيستم گوارشي انها هنوز تكميل نشده است.)  اگر چه يك مرغ گوشتي جوان از توانايي فوقالعاده اي در تبديل غذا باوزن برخوردار است ولي حدوداً 25% از انرژي تام (كاملاً)  و 5% از نيتزوژن دريافتي را از طريق مدفع دفع مي كند.

2-دلايل استفاده از آنزيم ها: 1- از بين بردن مواد ضد تغذيه اي موجود در غذا مانند تباگلوكانها واسيد فيتيك.

3-افزايش (فراهمي زيست) قابليت استرس با نشاسته و Pr موجود در ديواره سلول گياهي.  3- كمك با سيستم آنزيمي پرنده.

4-ارزان تر تمام شدن جيره (مسائل اقتصادي).

3-مكانيسم عمل آنزيمها: حداقل سه مكانيسم پيشنهاد شده است: 1-كاهش وزيسكوزيته محتويات روده:

مهمترين مكانيسم آنزيمها به شمار مي رود كه علت آن تجزيه كه از NSP هاي محلول است ذخيره زياد آب در روده و تعديل چشمگير بين مواد غذايي.  2- تخريب ديواره سلولي گياهان و در نتيجه افزايش قابليت استرس به مواد مغذي موجود در محتويات دانه غلات: ناچيز مي باشد. 3- تغيير ميكروفلور روده: وزسيكوززيته – كند نمودن سرعت عبور مواد غذايي – افزايش امكان تكثير باكتريهاي موجود در روده و علاوه بر اين ،NSP هاي موجود در جيره سوسيتراي قابل تخميري را براي اين باكتريها فراهم مي كنند - - فعاليت و تعداد باكتريهاي ميكروطور – رقابت با پرنده مواد غذايي آنزيمها با تأثير بر NSP ها و – وزيسكوزينا، بطور قابل توجهي مانع ازدياد جمعيت و ميكروفلور روده مي شوند.

-انتخاب آنزيم مناسب براي جيره هاي غذايي طيور:

بطور كلي بايد وضعيت فيزيولوژيكي ، نواد مواد تشكيل دهنده جيره و مسائل اقتصادي در نظر گرفته شود. مثلاً در جوجه هاي جوان مي توان از پروتئاز، آميلاز وليپاز استفاده كرد در حالي كه در تعيين نياز نمي باشد در جيره هاي حاوي جو و با يولاف  بتا گلوكانارها؛ گندم و چاودار حاوي زايلانازها + آرابينوزا يلاناز

5-اثر عدمو وجود آنزيم بر جيره هاي غذايي:

امروزه ثابت شده است كه هيچ ماده غذايي خامي، ارزش غذايي كامل ندارد حتي جيره هاي حاوي ذرت و سويا كه با قابليت هضم بالاتر هستند. كز و همكاران در سال 1994، دانيك و همكاران 1999، داگ ها و همكاران محترم، كوچر و همكاران 2002، متلوتي و همكاران 2003 ، مسائلي و مياحي 1382 (آويزاع 1502)

بخش سوم: بحث و نتيجه گيري و پيشنهادات:

هيچ تفاوت معني‌داري بين گردهها ديده نمي شود 1382 ، 200 قطعه جوجه يكروزه از نژاد گوشتي را گرفتند و بطور تصادقي به 5 گروه مساوي با چهار تكرار تقسيم كردند. A و E : جيره معمولي + پروبيوتيك تجارتي بيوپلوس آب A و E: جيره معمولي + پروبيوتيك تجارتي بيوپلوس آب (گروه E آنتي بيوتيك نيز از طريق آب آشاميدني دريافت كردند). B: جيره معمول + آنزيم آويزايم 1502 C: جيره معمولي + آويزايم + بيوپلوس آب D: گروه كنترل با جيره معمولي.

همه اين افزودنيهاي غذايي (پروبيوتيك، آنزيم و آنتي بيوتيك) با نوعي بر بازدهي غذايي جوجه هاي گوشتي مؤثر هستند اين تأثيرات بويژه در خصوص ميزان دان مصرفي و ضريب تبديل غذايي هستند و دو از لحاظ آماري معني دار است  در برخي هفتهاختلافات بين گروهها باشيم مي خورد، اما در پايان سه هفته اول و سه هفته دوم اين تأثير در مورد گروههاي دريافت كننده پروبيوتيك (A، Cو E) نسبت به گروهي كه فقط آنزيم دريافت كرده بود (B) بيشتر و عمدتاً در سه هفته اول مشاهده شد. همچنين مشخص شد كه استفاده توأم از بيوپلوس آب (حاوي سويه هاي باسيلوس سوبتيلس CH2O و باسليوس ليشن فورميس CH20 ) و آويزايم 1502 (حاوي آميلاز، پروتئاز و زايلاناز) در جيره جوجه هاي گوشتي ، نسبت به بكارگيري هر كدام از آنها به طور مجزا، مزين چنداني ندارد. همچنين اين تحقيق نشان داد كه در زمان استفاده از بيوپلوس آب، تجويز آنتي بيوتيك لينكواسپكين هيچ تداخل اثر و يا تأثير سويي ايجاد نمي كند. بزكورت در تركيه 1999 (مطالعه اثر افزودنيهاي آنزيمي، آنتي بيوتيكي و پروبيوتيكي ) به اين نتيجه رسيد كه افزودن هر سه نوع از اين مكملها يا جيره غذايي به تنهايي و در تركيب با هم در طول دوره پرورش، بطور معني داري باعث افزايش وزن ندارد پايان 6 هفتگي و افزايش وزن هفتگي جوجه هاي تيمار نسبت به گروه شاهد گرديد. در پايان هفته هاي 3 و 6 و همچنين پايان آزمايش وزن گروهي كه پروبيوتيك بهمراه آنتي بيوتيك دريافت كرده بودند، بيشتر از ساير گروهها بود   همچنين مشاهده كرد ضريب تبديل غذايي و ميزان و از صرفي در هيچ يك از گروههاي تيمار اختلاف معني داري با گروه شاهد نداشت .

نتيجه گيري و پيشنهادات :

1-استفاده از پروبيوتيك (همچون تجارتي بيوپلوس آب) براي جوجه هاي گوشتي بويژه در سه هفته اول دوره پرورش جهت بهبود بازده توليد توصيه مي شود.    

2-استفاده از آنزيم (همچون آويزايم) در جيرههاي بر پايه ذرت سويا جهت بالابردن ميزان هضم غذا كه نهايتاً كاهش مصرف خوراك و صرحه اقتصادي بهمراه دارد توصيه مي شود.

3-استفاده توأم از دو اختر و افزودني خوراكي مثل بيوپلوس آب و آنزيم در جيزه ذرت سويا نسبت به بكارگيري هر يك از آنها با تنهايي مزيت چنداني ندارد.

منابع:

1-مسائلي، شهروز و مياحي، منصور (1382) – مطالعه تأثير پروبيوتيك بيوپلوس آب و آنزيم بر عملكرد و بازده توليد جوجه هاي گوشتي پايان نامه دكتراي عمومي دامپزشكي از دانشگاه شهيد چمران اهواز.

2-افشار و مازنداران، نادر و رجب، ابوالفضل (1380)، كاربرد آنزيمها در تغذيه طيور.  چاپ دوم، انتشارات نور بخش، تهران.

3- افشار مازنداران، ناتدر و رجب، ابوالفضل (1381).  پروبيوتيكها و كاربرد آنها در تغذيه دام و طيور.  تإليف: روي فوار، چاپ دوم، انتشارات نوربخش، تهران.

4-رشيدي قادر، فريبرز (1372).  پروبيوتيك بعنوان جايگزين براي آنتي بيوتيك.  مجله پژوهشسازندگي، شماره 14، صفحه 67-61.

5- Bozkurt, M (1998).  Probiotic Supolementation in poultry dieltry dietis www.tagem.  Gov.  tv/engl prohelere ollfood

ol/5-htm.

 برای دریافت فایل مورد نظر اینجا را کلیک کنید.